Paradiso: Paradijs op aarde
Je kunt er niet voorbij lopen zonder een beetje nostalgie. Bijna elke muziekliefhebber koestert wel een mooie herinnering aan deze plek. De poptempel vlak bij het Leidseplein in Amsterdam. Paradiso binnenlopen is een geschiedenis instappen, die bol staat van mooie, bijzondere, opmerkelijke of totaal bizarre verhalen. We blikken terug op de meest gedenkwaardige avonden: van broeierige hippiefeesten tot choquerende kunstexposities en natuurlijk alle legendarische concerten van de groten der aarde.
Paradiso, 1967
Wat nu het meest iconische podium van ons land is, begon in de sixties als een illegaal toevluchtsoord voor hippies, die de voormalige kerk van de Vrije Gemeente kraakten om er hun eigen club te beginnen. Een inval van de politie maakte snel een einde aan die club, maar de kraak was wel aanleiding voor de gemeente om iets te doen met de onder jongeren sterke behoefte aan een plek om samen te komen. Een jaar later was die plek er; Paradiso opende haar deuren.
Het bakstenen fort aan de Weteringschans was omgetoverd tot wat ze toen noemden een ‘kosmisch ontspanningscentrum’. Een sociëteit voor hippies, vol regenbogen, dromenvangers, sterrenhemels en een grote schildering van Frank Zappa, die je vanaf een wc-pot ironisch aankeek. De opening trok ongeveer 1.100 bezoekers, die – gekleed in spijkerpakken, Indiase jurken, sterk ruikende Afghaanse jassen of niet meer dan een beetje bodypaint – op de grond zaten, jointjes rookten en op bongo’s en olievaten mee trommelden met de nieuwste hippieplaten van Iron Butterfly en The Electric Prunes. De avond maakte van Paradiso direct een succes en een inspiratiebron voor veel gemeentelijke jeugdzorgbureaus in steden als Utrecht en Rotterdam.
Van tripmuziek tot het slechtste orkest ter wereld
Een van de eerste grote muzikale hoogtepunten van Paradiso was Pink Floyd. De Engelse band stond op 23 mei 1968 voor een uitverkochte zaal. Het publiek zat al uren te wachten, toen de bandleden pas tegen twaalven het podium opkwamen, om in drie kwartier vier nieuwe nummers ten gehore te brengen. Volgens een van de aanwezigen ‘totaal nieuwe tripmuziek, die je optilde en meenam op een donkere reis’. Meer dan 50 jaar later geldt dit concert nog steeds als een van de meest legendarische van Paradiso. En da’s knap, aangezien Pink Floyd net in een nieuwe samenstelling speelde, met David Gilmour als de nieuwe gitarist.
Niet lang daarna, op 13 oktober, choqueerde Paradiso het land met een omstreden kunstexpositie van Hans Frisch: De Levende Opjekten Sjoo. Vanuit een luik in de vloer kropen naakte, beschilderde vrouwen door een transparante plastic slurf het podium op, om er te dansen op de experimentele, atonale muziek van het Slechtste Orkest ter Wereld, terwijl een lichtshow van ecoline vloeistofprojecties een psychedelische sfeer creëerden. De act zorgde voor grote opschudding: talloze burgemeesters in andere gemeenten verboden de voorstelling, omdat die in strijd zo zijn met de openbare orde en zedelijkheid.
Hippiebolwerk wordt poptempel
Tegenwoordig zijn er een stuk minder blowende hippies te vinden en kennen we Paradiso natuurlijk vooral als de bekendste concertzaal van Nederland. Genoeg legendarische concerten die daarvoor hebben gezorgd. Sommige zo goed dat ze nog steeds nagonzen. Andere juist ongelooflijk slecht. Sommige voor altijd in ons geheugen gegrift door een andere reden dan de muziek. Bijvoorbeeld omdat de artiest op de vuist ging met het publiek (Courney Love, 1995). Of omdat enkele toeschouwers van het balkon sprongen (Dead Kennedys, 1982). Of omdat de frontman de cameraman te lijf ging (Nirvana, 1991). Of omdat de muziek zo lustopwekkend was, dat stelletjes seks hadden in de zaal, terwijl anderen kotsend de zaal uitliepen, omdat de bas zo hard stond. (Meat Beat Manifesto, 1989).
Extra balkon dankzij de Stones
Een van de meest legendarische reeks concerten, is toch wel die van The Rolling Stones in 1995. Deze band – die normaal stadions uitverkoopt – is natuurlijk veel te groot voor Paradiso. En dus leidde de aankondiging van de concerten direct tot massahysterie. Er waren per avond maar 530 kaarten beschikbaar, die alleen gekocht konden worden op tot het laatste moment geheim gehouden locaties. Iedereen die ernaast greep, kon het concert volgen op het Museumplein, waar het live werd uitzonden. En omdat het concert in dezelfde week viel als de huldiging van Ajax, was de politie daar niet blij mee.
Iedereen die wel een kaartje wist te bemachtigen, kon zich opmaken voor wat later de meest gedenkwaardige concerten in de geschiedenis van Paradiso bleken te zijn. Volgens gitarist Keith Richards zelfs hun beste ooit. Ook bijzonder: het is aan deze concerten te danken dat Paradiso er een extra balkon bij kreeg. Omdat de Stones méér mensen kwijt wilden dan de ruimte toeliet, lieten ze steigers bouwen op het eerste balkon. Dit geïmproviseerde balkon zorgde ervoor dat de concertzaal er een tweede balkon bijkreeg in 2002.
Herdenkingsdienst voor een soullegende
Wie we ook niet onbenoemd mogen laten zijn de mannen van De Dijk. Er is geen band die Paradiso zo vaak uitverkocht als deze Amsterdamse blues- en rockgroep, die traditiegetrouw het jaar afsloot met een concert in de poptempel, hun eigen thuishaven. In totaal stonden ze er meer dan 200 keer. Afgelopen december viel het doek voor De Dijk en gaven ze er na 41 jaar hun laatste concert. Dat maakt de show automatisch tot een van de meest speciale, maar er is er één die nóg specialer is. Die op 12 oktober 2010.
Het werd een totaal andere avond dan gepland. De Dijk had net een album opgenomen met de Amerikaanse soullegende Solomon Burke, die enkele grote hits van De Dijk in een nieuw souljasje stak. Die avond in Paradiso zou het album worden gepresenteerd met een concert van De Dijk én Solomon, ware het niet dat Solomon twee dagen vóór het optreden plots overleed, onderweg naar Amsterdam, nota bene op Schiphol. De Dijk besloot om het concert door te laten gaan; wat een albumpresentatie moest zijn, werd een herdenkingsdienst voor de soulzanger in de Paradiso-kerk. Een viering van zijn leven.
Kroonprins van de pop duikt onverwachts op
Maar er is één concert dat er met kop en schouders bovenuit steekt en door heel wat fans en journalisten wordt genoemd als de meest memorabele show: die van Prince in 1995, net voor de Stones. Prince stond erom bekend om – als ‘ie de smaak te pakken had – na zijn stadionshows totaal onverwachts en tot diep in de nacht een aftershow te spelen. In 1995 gaf ‘ie er twee in Paradiso en met name de tweede show maakte grote indruk.
Omdat de eerste aftershow ‘m zo goed beviel, kondigde Prince ter plekke aan dat hij er morgen weer zou staan. Het bestuur van Paradiso hoorde het pas de volgende ochtend, maar zette direct alle zeilen bij om het concert mogelijk te maken. En omdat het personeel van het eerste verrassingsconcert zich aan het opladen was voor de shows van de Stones, stonden tijdens het tweede verrassingsconcert voornamelijk medewerkers van de administratie aan de deur en achter de bar. Alles om het concert door te kunnen laten gaan.
En gelukkig maar, want de officiële stadionshow in de Brabanthallen stond in schril contrast met wat er die avond gebeurde in Amsterdam. Was het Prince? Was het ’t publiek, dat door de onverwachte aankondiging bestond uit alleen de allergrootste fans? Of had het stiekem ook een beetje te maken met de magische plek die Paradiso is? Een heiligdom voor muziekfans. Een paradijs op aarde.